Aan crises geen gebrek waarbij geregeld de agrarische sector als oorzaak wordt aangewezen: stikstofcrisis, biodiversiteitscrisis. Er zijn heel wat problemen en de structurele oplossingen lijken soms ver te zoeken. De heg werd, als gevolg van schaalvergroting en modernisering, al lang geleden slachtoffer in de biodiversiteitscrisis, maar krijgt de laatste tijd steeds vaker de aandacht als onderdeel van een oplossing.
In de VPRO Tegenlicht aflevering ‘Boeren, Burgers en Beren’ werd de haag vooruit geschoven als middel voor boeren om hun land biodiverser te maken. Begin 2022 verscheen het boekje ‘Heg’ van landschapsonderzoeker Kenneth F. Rijsdijk waarin hij voor een breed publiek duidelijk maakt wat de geschiedenis en functie van hagen is en welke voordelen ze ons ook in de moderne landbouw zouden kunnen bieden. Zo komt er steeds meer aandacht voor dit ten onrechte vergeten landschapselement.
In Nederland wordt vaak over natuur gedacht in termen van omheinde reservaten. Dit zijn beschermde gebieden waar de natuur haar gang kan gaan en de mens niets te zeggen heeft. Maar ook op landbouwpercelen kan de natuur een grote rol spelen. De haag, een bij uitstek een door de mens gecreëerd landschapselement, heeft toch ook grote waarde voor de natuur én voor ons mensen. Om er kort zo maar een paar te noemen: het tegengaan van wind- en watererosie en wateroverlast, het vastleggen van koolstof, het bieden van habitat en voedsel voor allerlei dieren en planten waaronder ook natuurlijke plaagbestrijders.
De vele voordelen maken het interessant om de haag weer terug te brengen in ons landschap en niet alleen als functioneel decor. Traditioneel werd er ook al uit de hagen geoogst; de haag was productief! Met alle ontwikkelingen en nieuwe kennis op het gebied van voedselbossen en agro-ecologie is een productieve moderne voedselhaag mogelijk die waarschijnlijk haar voorgangers in productiviteit én natuurwaarde overtreft. Zo’n haag hoeft niet volledig afhankelijk te zijn van subsidies, maar ze kan ook zichzelf bedruipen. De nieuwste inzichten gecombineerd met oude boerenwijsheid maken de haag tot een aantrekkelijk landschapselement, zowel voor het boerenbedrijf, als voor recreanten…
Voedselproductie in een haag
Het voordeel van zulke voedselhagen is dat het een aanvullende landbouwmethode biedt die wel inpassing in het landschap vraagt, maar niet per definitie vereist dat het hele bedrijfsmodel op de schop hoeft. Hagen kunnen, met de juiste afstemming, ook in een bestaand boerenbedrijf ingepast worden als tussenstap richting meer regeneratieve landbouw. Zo’n haag kan geëxploiteerd worden door de boer zelf of door een onafhankelijke voedselhaagboer die zich volledig richt op voedselhagen en daarmee de boer ontzorgt.
Er is in potentie meer dan genoeg ruimte voor de voedselhaag. We kunnen het landschap op grote schaal upgraden door een netwerk van voedselhagen aan te leggen en daarmee tevens de bijkomende voordelen voor natuur en mens te verspreiden. Een moderne voedselhaag is mogelijk in verschillende soorten en maten met verschillende doelen en doelgroepen. Wij zijn de uitdaging aangegaan om moderne voedselhagen te ontwikkelen en toe te gaan passen. Zo kunnen we de oude hagen terugbrengen in het landschap en tegelijkertijd op basis van de nieuwste inzichten de hedendaagse problematiek aanpakken.
Bronnen
-
https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/kijk/afleveringen/2021-2022/boeren-burgers-en-beren.html
- Rijsdijk, K.F. (2022). Heg. uitgeverij Noordboek.
